Με την Αννίτα και τον συνδικαλιστή Mehmet Seyis, των Τουρκοκυπριακών Αριστερών Συνδικάτων, στην Αθήνα το 2003. Για πρώτη φορά ήρθαν Τουρκοκύπριοι στην Αθήνα σε εκδήλωση της “Εποχής”.
Ο Μεχμέτ έκανε ένα σχόλιο στα Τούρκικα περιγράφοντας την Αννίτα: “Σπίτι μείναμε για λίγο. Είναι σαν αδερφή μου, οικογένειά μου, ήμουν σε κάποιον αγαπημένο μου. Είναι δύσκολο να ξεχάσω εκείνες τις μέρες που περάσαμε μαζί με την Αννίτα και τον Μάκη. Όταν φύγαμε από εκεί, η Αννίτα μου χάρισε ένα μπλε μεταξωτό πουκάμισο. Της είπα ότι τα μάτια της είναι σαν να μαστε αδέρφια και συμφωνήσαμε να βρεθούμε ξανά. Εγώ δεν θα τη ξεχάσω ποτέ, Αννίτα, αδελφή, στα φώτα, πήγαινε για ύπνο.”
2003-01-05
Οι διαδηλώσεις των Τουρκοκυπρίων, οι μεγαλύτερες στον κόσμο ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΜΕΧΜΕΤ ΑΛΙ ΤΑΛΑΤ
Τη συνέντευξη πήρε ο Μάκης Μπαλαούρας
Με τον Μεχμέτ Ταλάτ, πρόεδρο του Τουρκοκυπριακού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (RTP), η “Εποχή” είχε συνεργαστεί πριν τρία χρόνια όταν ανταποκρινόμενος σε αίτημά μας, έγραψε άρθρο για την εφημερίδα μας. Δηλαδή, σε μια περίοδο που οι σημερινοί περισσότερο πατριώτες (ας χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όχι τόσο φορτισμένο όρο) αγνοούσαν πως στο βόρειο τμήμα του νησιού υπάρχουν άνθρωποι που ξεριζώθηκαν από τις πατρίδες τους -όπως και οι Ελληνοκύπριοι – που υπέφεραν και αυτοί από τις συνέπειες της διχοτόμησης, και που αντιμετωπίζουν επιπλέον τον τουρκικό στρατό όχι απέναντί τους, αλλά εντός των τειχών τους. Ένας στρατός κατοχής, που όχι μόνο στηρίζει ένα αυταρχικό καθεστώς όπως αυτό του Ντενκτάς, αλλά αποφασίζει και διατάσσει φανερά και απροκάλυπτα. Επιπλέον χρησιμοποιεί παραστρατιωτικές και παρακρατικές μεθόδους που φτάνουν ακόμα στις βιοπραγίες, στις καταστροφές, ακόμα και στις δολοφονίες. Οι Τουρκοκύπριοι, όσοι απέμειναν και δεν μετανάστευσαν, είπαν “αϊ σιχτίρ” και αποφάσισαν να ξεσηκωθούν, προκειμένου να επαναπροσεγγίσουν τους άλλους Κύπριους, τους Έλληνες, που επί αιώνες ζούσαν μαζί, αλλά που τους χώρισαν τα τελευταία 40 χρόνια διεθνή και εθνικιστικά συμφέροντα.
Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα είναι το μεγαλύτερο κόμμα της τουρκοκυπριακής κοινότητας, κόμμα της Αριστεράς, με ισχυρούς δεσμούς στα συνδικάτα. Στις πρωτοφανείς μαζικές κινητοποιήσεις παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ με καλωσόρισε ευχάριστα στο τηλέφωνο μιλώντας στην αρχή ελληνικά, με τη γνωστή προφορά των Κυπρίων. Έδειχνε καλοδιάθετος και γεμάτος αυτοπεποίθηση, μου είπε ότι υπήρξε μέλος του ΑΚΕΛ Βρετανίας, χωρίς όμως να κρύβει τον σκεπτικισμό του για τις εξελίξεις.
Κύριε Ταλάτ, προχθές ο επερχόμενος πρωθυπουργός της Τουρκίας Ερντογάν προέβη σε δηλώσεις βάλλοντας έντονα εναντίον του Ντενκτάς, γεγονός πρωτοφανές για την μέχρι τώρα πολιτική της Τουρκίας.
>>Στην ουσία, ο Ερντογάν συντάχτηκε με τα τουρκικά συμφέροντα. Και, όπως όλοι ξέρουν, το Κυπριακό πλήττει τα Τουρκικά συμφέροντα. Σε όλα τα θέματα, αλλά ιδίως όσον αφορά την υποψηφιότητά της στην Ε.Ε., η Κύπρος έγινε το πιο δύσκολο εμπόδιο για την Τουρκία. Έτσι, όπως είπε ο Ερντογάν, είναι απαραίτητο να βρεθεί λύση στο Κυπριακό. Αλλιώς η Τουρκία δεν θα μπορέσει ούτε καν να μπει στο πεδίο των διαπραγματεύσεων για την Ε.Ε. Αυτό είχε ήδη προβλεφθεί από το Ελσίνκι. Και έτσι οι εκτιμήσεις του Ερντογάν ήταν πολύ λογικές. Είναι μέσα στα συμφέροντα και των δύο πλευρών, και ιδίως της Τουρκικής, να λυθεί το ζήτημα. Η επίλυσή του είναι πολύ σημαντική και για την ευρύτερη περιοχή. Εκτιμώ ότι είναι η τελευταία ευκαιρία για μια λύση. Επιπλέον, η επίλυση του Κυπριακού θα έχει και οικονομικές επιπτώσεις, αφού πολλά λεφτά δαπανώνται από τους Έλληνες και τους Τούρκους για τους αντίστοιχους στρατούς τους.
Σαφώς. Ο κ. Ντενκτάς δείχνει να πιστεύει ότι μπορεί να αγνοεί τους διαδηλωτές που τον καλούν να παραιτηθεί. Από που πιστεύετε αντλεί αυτή την αδιαλλαξία; Μόνο στον τουρκικό στρατό;
>>Ας μην ξεχνάμε ότι ο Ντενκτάς εξελέγη ως πρόεδρος μέσα από εκλογική διαδικασία. Έχει επίσης την στήριξη του “βαθιού κράτους” της Τουρκίας, του τουρκικού στρατού, καθώς και (τουλάχιστον μέχρι προσφάτως) της τουρκικής κυβέρνησης. Η τελευταία κυβέρνηση έφτασε σε σημείο να παρεμβαίνει στις ίδιες τις εκλογές προκειμένου να επανεκλεγεί ο Ντενκτάς. Από αυτούς τους παράγοντες πηγάζει η ισχύς του Ντενκτάς. Προς το παρόν έχει χάσει την στήριξη της πλειοψηφίας των Τουρκοκυπρίων. Αλλά αν και η τωρινή τουρκική κυβέρνηση δεν φαίνεται να τον στηρίζει, δεν είναι τόσο εύκολο να του γυρίσει την πλάτη. Μην ξεχνάμε ότι το τουρκικό κατεστημένο που περιλαμβάνει τον στρατό και την γραφειοκρατία, δύο σαφώς συντηρητικές δυνάμεις που δύσκολα μεταβάλλουν την στάση τους προς τον Ντενκτάς. Αλλά σίγουρα υπάρχουν προοπτικές αποδυνάμωσης αυτών των κέντρων εξουσίας, στα οποία βασίζει ο Ντενκτάς την δύναμή του. Η στιγμή αυτή πιστεύω ότι πλησιάζει. Ο Ντενκτάς πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι δεν αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων, και για αυτό επιβάλλεται να παραιτηθεί. Έχουμε πει ότι είναι αδύνατον να συνεχίσουμε με τον Ντενκτάς, αφού με το τωρινό καθεστώς λύση για το Κυπριακό δεν μπορεί να βρεθεί.
Ο Ντενκτάς πραγματοποιεί συζητήσεις τελευταία με τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Νομίζεις ότι πάει να θεσμοθετήσει ένα όργανο, όπως υπάρχει στην Κυπριακή Δημοκρατία με το Εθνικό Συμβούλιο; Είναι μια παραχώρηση του Ντενκτάς προς την αντιπολίτευση;
>>Δεν είναι η πρώτη φορά που ανοίγει διάλογο και με άλλα κόμματα. Υπάρχουν κάποιες ομοιότητες με την ελληνοκυπριακή πλευρά, με την σημαντική διαφορά όμως ότι για την δική μας πλευρά οι κινήσεις του Ντενκτάς δεν έχουν κάποια θεσμική βάση. Νοιώθοντας ότι έχει χάσει την στήριξη του λαού, έχει σημασία για αυτόν να δείξει ότι είναι υπέρ του διαλόγου και της συνεργασίας με την αντιπολίτευση, αν και επί της ουσίας δεν το πιστεύει.
Πιστεύετε ότι διαδηλώσεις παρόμοιες σαν κι αυτές που είδαμε μπορούν να σπρώξουν τα πράγματα για την επίλυση του Κυπριακού;
>>Είναι πάρα πολύ σημαντικές οι διαδηλώσεις. Είναι ίσως οι μεγαλύτερες διαδηλώσεις στον κόσμο, αναλογικά με τον πληθυσμό. Τριάντα με πενήντα χιλιάδες κόσμο. Δεν ξέρω εάν θα ξαναγίνει τόσο μεγάλη διαδήλωση. Πάντως όπως είδατε αυτή προκάλεσε θετικές αντιδράσεις. Ο Ερντογάν σχολίασε το γεγονός, και επιπλέον οι επιτροπές Άμυνας και Διεθνών Σχέσεων του Τουρκικού κοινοβουλίου θα επισκεφθούν μέσα στις επόμενες μέρες την Κύπρο για να συναντηθούν με μη-κυβερνητικές οργανώσεις καθώς και με κόμματα της αντιπολίτευσης.
Αυτό είναι ένα θετικό μήνυμα από την Τουρκική πλευρά. Θα συνεχιστούν;
>>Αν και δεν μπορώ να προβλέψω τον ρόλο των διαδηλώσεων στο προσεχές μέλλον, γνωρίζω ότι εάν ο Ντενκτάς δεν παραιτηθεί θα έχει να αντιμετωπίσει μία αποφασισμένη αντίσταση που ασφαλώς θα περιλαμβάνει και τις διαδηλώσεις.
Πριν από λίγες μέρες το κόμμα σας αποκαλούσε τον Ντενκτάς “προδότη.” Η θέση σας έχει αλλάξει καθόλου;
>>Δεν προσάπτουμε αυτήν την κατηγορία. Μας πληγώνει αυτή η αντίληψη της “προδοσίας,” αφού ο ίδιος ο Ντενκτάς και το επιτελείο του μας έχουν αποκαλέσει “προδότες” κατά καιρούς. Το σίγουρο είναι ότι το καθεστώς του Ντενκτάς πράττει ενάντια στα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων.
Πιστεύετε ότι το σχέδιο Ανάν μπορεί να οδηγήσει στην δημιουργία ενός βιώσιμου κράτους που θα άρει τις αντιπαλότητες μεταξύ των δύο κοινοτήτων;
>>Φυσικά. Δεν πιστεύουμε ότι οι δυο λαοί μας έχουν ανταγωνιστικές διαθέσεις. Μπορούν και πρέπει να συμβιώσουν και να συνεργαστούν. Στο παρελθόν όμως υπήρξαν μεγάλες αντιπαραθέσεις.
Σίγουρα, αλλά για πόσο καιρό θα αφήνουμε το παρελθόν να αποτελεί εμπόδιο για το μέλλον; Οι χώρες της Ε.Ε. πολεμούσαν μεταξύ τους για περισσότερα χρόνια απ’ ότι οι Τουρκοκύπριοι με τους Ελληνοκύπριους!
>>Είναι μάλλον απαρχαιωμένη ιδέα ότι οι δυο λαοί δεν μπορούν να συμβιώσουν.
Εννοείτε ότι και η Ε.Ε. θα παίξει σημαντικό ρόλο για μια ενωμένη Κύπρο;
>>Αυτός είναι ένας άλλος επιπλέον παράγοντας, αλλά ακόμα και χωρίς την παρέμβαση της Ε.Ε. είναι απόλυτα εφικτή η συμβίωση. Η Ε.Ε. είναι μια επιπλέον δικλείδα ασφαλείας πάρα πολύ σημαντική.
Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το μέλλον των εποίκων;
>>Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει πρόβλημα στην επίλυση του προβλήματος. Οι έποικοι είναι και αυτοί άνθρωποι. Μπορούν να τους δοθούν κίνητρα για να επιστρέψουν. Πάντως ο αριθμός των εποίκων είναι πολύ μικρότερος από αυτόν που φημολογείται.
Σε μια ενωμένη Κύπρο μπορούν να δημιουργηθούν, στο άμεσο μέλλον, κόμματα που δεν θα βασίζονται σε εθνικές, αλλά σε πολιτικο-ιδεολογικές συμπτώσεις;
>>Ναι, αλλά κάτι τέτοιο θα πάρει χρόνο.
Είστε υπέρ μιας τέτοιας εξέλιξης;
>>Φυσικά, αλλά δεν θα είναι εύκολο. Σκεφτείτε ότι ακόμα και σε πιο ήρεμες εποχές (1960-63), τέτοια κόμματα δεν δημιουργήθηκαν. Πρώτα απ’ όλα είναι απαραίτητο να εξαλειφθούν οι βαθιές προκαταλήψεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο κοινοτήτων, να αρχίσουν να έχουν μεταξύ τους σχέσεις.
Το ΑΚΕΛ δεν υπήρξε τέτοιο κόμμα;
>>Όχι, δεν υπήρξε τέτοιο κόμμα το ΑΚΕΛ. Λίγους Τουρκοκύπριους είχε η Κεντρική Επιτροπή. Για να ισχυριστούμε ότι το ΑΚΕΛ υπήρξε υπερεθνικό κόμμα, θα έπρεπε τα όργανά του να αποτελούντο από 20% Τουρκοκύπριους, κάτι που δεν έγινε. Δεν είμαι εναντίον, αλλά δεν είναι εύκολο.
Είστε αισιόδοξος;
>>Όχι και τόσο, κρίνοντας από την στάση του Ντενκτάς. Αλλά δεν είμαι όμως ούτε και απαισιόδοξος, διότι πιστεύω ότι οι τωρινές συνθήκες είναι δυσμενείς για εκείνον και είναι δύσκολο γι’ αυτόν να αντισταθεί στις εξελίξεις.
Σας ευχαριστώ και εύχομαι κάθε επιτυχία στο κόμμα σας και στους συμπατριώτες σας.
>>Και εγώ να σας ευχαριστήσω, αλλά και την ελληνική κυβέρνηση που καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες να επιλυθεί το Κυπριακό. Επιπλέον, σωστά ενθαρρύνει τους Ελληνοκύπριους, οι οποίοι δείχνουν απρόθυμοι με πρόσχημα τη στάση του Ντενκτάς, για να βρεθεί λύση πριν της 28 Φεβρουαρίου (ΣΣ. το “σχέδιο Ανάν” παραμένει σε ισχύ και μέχρι της 28 Φλεβάρη 2003 να υπάρξει πολιτική δέσμευση, όχι νομική, για προσπάθεια λύσης του Κυπριακού).
Μιλάτε για μια μικρή μερίδα Ελληνοκυπρίων που τάσσεται κατά της επαναπροσέγγισης;
>>Όχι μόνο αυτοί. Υπάρχουν μερικοί αρχηγοί κομμάτων που θέλουν την Κύπρο στην ΕΕ χωρίς την παρουσία των Τουρκοκυπρίων, για να μπορέσουν να έχουν το πάνω χέρι στην Ε.Ε. Γενικά έχω την εντύπωση ότι η ελληνοκυπριακή πλευρά θέλει να καθυστερήσει την επίλυση του Κυπριακού μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου.
Εύχομαι την επόμενη φορά να έρθεις στην Αθήνα χωρίς να χρειαστεί να πάρεις βίζα.
>>Και εγώ το ελπίζω.
.
*Ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ έγινε Πρωθυπουργός και σχημάτισε κυβέρνηση συνασπισμού στις 13 Ιανουαρίου του 2004 και εν συνεχεία κέρδισε στις εκλογές στις 20 Φεβρουαρίου του 2005 και έγινε Πρόεδρος Τουρκοκυπριακής Κοινότητας (μέχρι το 2010). Στο Σχέδιο Ανάν για την ενοποίηση της Κύπρου στο πριν από την ένταξή του στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ο Ταλάτ προώθησε το «ναι» και το σχέδιο έλαβε συντριπτική έγκριση, 65%, από τους Τουρκοκύπριους. Προσπάθησε, μαζί με τον Πρόσεδρο της Κύπρου Δημ. Χριστόφια, να λυθεί το Κυπριακό,. Υπήρξε μεγάλη πρόοδος στις διαπραγματεύσεις Χριστόφια-Ταλάτ στο Κυπριακό αλλά ο Χριστόφιας έχασε τις εκλογές και ανάλαβε ο Αναστασιάδης…
ΣΣ. Η συνεισφορά του Γιώργου Καλπαδάκη, στην έγκαιρη και ποιοτική απόδοση της συνέντευξης ήταν πολύτιμη
Εφημερίδα “Η Εποχή”