Μπαλαούρας: Πολυτεχνείο, φλόγα που δε θέλει να σβήσει Συνέντευξη στον Δημ. Μανιάτη στο ρ/σ 2.47

Τα πολύ νέα παιδιά έχουν την αίσθηση ότι στο Πολυτεχνείο μπήκανε κάποιοι περίεργοι και το καταλάβανε. Δεν είναι έτσι όμως. Υπήρχε μια ολόκληρη διεργασία, η οποία έσταζε αίμα, πόνο, δάκρυα, θάνατο… Η διεργασία αυτή άρχισε από την πρώτη μέρα της δικτατορίας. Με τους συλληφθέντες, με το θάνατο του Ελή κι άλλων, μετά συνεχίστηκε με τις οιμωγές που ακούγαμε – μεταφορικά το λέω – από τα κρατητήρια της Ασφάλειας και του Στρατού, των ανθρώπων των αντιστασιακών οργανώσεων, του Ρήγα, της ΚΝΕ, της ΑΣΠΕ, και με τις οιμωγές τους ήταν σα να μας φωνάζαν «τι κάνετε εσείς; Γιατί εσείς δεν κινείστε;» Επομένως όλη αυτή η διαδικασία ήταν και βασανιστική και αιματηρή. Και φυσικά όλα αυτά τα μαθαίναμε από ξένους ραδιοφωνικούς σταθμούς. 
Η γιγάντωση του αντιδικτατορικού κινήματος δεν έγινε από τη μια μέρα στην άλλη. Έγινε πολύ δύσκολα και πολύ σκληρά. Την καμπή την τοποθετώ στην περίοδο του έτους του 1972 όπου γίνανε διάφορα πράγματα και αμέσως δημιουργήθηκε ένα τσουνάμι. Δημιουργήθηκε η ΕΚΙΝ, Ευρωπαϊκή Κίνηση Νέων, που έπαιρνε ανθρώπους του εξωτερικού, εγνωσμένης αυθεντίας και κύρους, οι οποίοι ήτανε δημοκράτες – ανεξάρτητα αν ήταν αριστεροί ή συντηρητικοί – όμως είχαν τη θέση της ελευθερίας και της δημοκρατίας, και αυτό ήταν το σημαντικό. Πηγαίναμε λοιπόν στις εκδηλώσεις αυτές και η αστυνομία πολλούς από μας μας βούταγε! Και μετά είπαμε «τι κάνουμε; Δε μπορούμε να παρακολουθήσουμε ούτε τη Τζόαν Ρόμπινσον, που ήταν νομπελίστρια Οικονομικών». 
Το άλλο πράγμα που έγινε και που ήταν επίσης τομή και καμπή του φοιτητικού κινήματος ήταν οι υπογραφές που μαζεύαμε για να γίνουν ελεύθερες και δημοκρατικές εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους, ήταν σημαντικό. Δεν πήγανε 20 – 21 άτομα, που λέει το καταστατικό, να ζητήσουνε να γίνουν εκλογές, αλλά μαζεύαμε πάρα πολλές υπογραφές. Εγώ παράδειγμα θυμάμαι ότι μαζί με το Δημήτρη τον Παπαχρήστο πήραμε την πρωτοβουλία και μαζέψαμε 100 υπογραφές. Είναι ιστορίες που έχουν τα ευτράπελα αλλά και τα ηρωικά. Άνθρωποι άγνωστοι, βάζαν το κεφάλι στον τρουβά, οι συμφοιτητές μας, που δεν ξέραν όμως τι κάναμε, απλά ότι μας κυνηγάνε και μας βοήθησαν και γλιτώσαμε και τις υπογραφές, να μην τις βουτήξει η Ασφάλεια και τρομοκρατήσει τους υπογράφοντες και να κάνουμε το ντόρο που θέλαμε μέσω των εφημερίδων. Θυμίζω ότι οι εφημερίδες ήταν υπό λογοκρισία, όμως υπήρχαν κάποιες στήλες, όπως του φίλου και εξαιρετικού ανθρώπου Μηνά του Παπάζογλου. Αυτές ήταν οι δύο καμπές. Μετά άρχισαν να έρχονται καταιγιστικά τα γεγονότα το ένα μετά το άλλο. Ήταν η απολογία των δώδεκα φοιτητών της ΑΣΟΕΕ, που αποφάσισαν να φτιάξουν μια μελέτη – καταγραφή των προβλημάτων της σχολής αλλά και γενικότερα της παιδείας, κι εκεί μπήκανε ζητήματα ελευθερίας και δημοκρατίας. Παράδειγμα, δε μπορούμε να είμαστε οικονομική σχολή και να μη διδασκόμαστε το Μαρξ. Δε μπορούμε να μιλάμε για ελευθερία και να μην υπάρχει ένα ελεύθερο βήμα. Και έρχονταν καθηγητές που δεν ήταν διορισμένοι αλλά ήταν χουντικοί. Προκαλούσαμε λοιπόν εν τοις πράγμασι. Δε λέγαμε υπόγεια πράγματα, αλλά δημόσια. Μας καλέσανε λοιπόν σε απολογία, με εντολή του Παττακού, και η απολογία μας ήτανε στις 25 Γενάρη του 1973, που έγινε η πρώτη αντιδικτατορική δημόσια συγκέντρωση περίπου χιλίων πεντακοσίων στο προαύλιο της ΑΣΟΕΕ, όπου φώναζαν αντιστασιακά συνθήματα, για ελευθερία, δημοκρατία, τραγουδούσαν την Ξαστεριά και τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη. Αμέσως μετά έγινε η κατάληψη του πρώτου Πολυτεχνείου. Εκεί πιάσανε έντεκα φοιτητές, μεταξύ των οποίων κι εγώ, τους περισσότερους δεν τους ήξερα, εξαιρετικοί άνθρωποι και αγωνιστές, ο ένας έδινε κουράγιο και δύναμη στον άλλο. Σημειώνω ότι είμαι ο μοναδικός άνθρωπος στη δικτατορία που εμφανίστηκε χτυπημένος. Η χούντα είχε βασανίσει πολλούς άλλους πολύ περισσότερο, τον Παναγούλη, τον Παύλο Κλαυδιανό, το Θανάση Αθανασίου, τον Κάππο, αλλά δεν τους εμφάνιζαν με σημάδια. Εμένα με εμφάνισαν, για να τρομοκρατήσουν τους φοιτητές, να πούνε «καθίστε στ` αυγά σας διότι θα πάθετε κι εσείς τα ίδια». Μετά ακολουθούν πολύ σημαντικές ενέργειες: οι τρεις καταλήψεις της Νομικής. Η μία έγινε μέσα, όταν μας είχανε συλλάβει, η άλλη δέκα μέρες μετά και η τρίτη, η μεγάλη, στις αρχές του Μάρτη. Τότε είχε μεσολαβήσει και η στράτευση των φοιτητών. Εγώ, παράδειγμα, μετά το την καταδίκη μου με αναστολή, δεν πρόλαβα να πάω σπίτι μου και πήγα κατευθείαν στρατιώτης. Τότε δυνάμωσε το κίνημα όχι μόνο του ηρωισμού, αλλά και της συντροφικότητας – είναι πολύ σημαντικό πράγμα η συντροφικότητα, λείπει στην εποχή μας η πλέρια συντροφικότητα, και δεν εννοώ πολιτικά. Η χούντα νόμιζε ότι στρατεύοντας την ηγεσία του φοιτητικού κινήματος τότε, θα δημιουργήσει πρόβλημα οργανωτικό, θα το διαλύσει. Τελικά δεν έγινε έτσι, γιατί μπήκανε γυναίκες στην ηγεσία και πήραν δυναμικά στα χέρια τους το φοιτητικό κίνημα. Εν τω μεταξύ η χούντα έκανε συλλήψεις, μας χτύπαγε, μας βασάνιζε. 
Το πιο διεφθαρμένο καθεστώς που έχει περάσει στη χώρα μα γίνεται μεγάλη προσπάθεια από τους ακροδεξιούς από τη μια και από τους αναθεωρητές της Ιστορίας από την άλλη, να την παρουσιάσουν αλλιώς. Η χούντα έκανε στην αρχή κάποιες κινήσεις, χάρισε τα χρέη των αγροτών, αλλά αυτό δημιουργούσε δημοσιονομικά προβλήματα που ξεσπάσανε το 71 – 72. Μεσολάβησε και η κρίση του πετρελαίου με τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο, επομένως αυτό την καθήλωσε. Μα εκτός κι από αυτά, ο κόσμος δεν πέρναγε καλά. Δεν είναι τυχαίο που το Πολυτεχνείο κι ο αγώνας αγκάλιασε τους νέους αλλά και απονομιμοποίησε τη χούντα για μεγάλο κομμάτι του λαού, και για συναισθηματικούς λόγους, αφού τα βασανιστήρια μαθαίνονταν πια, αλλά υπήρχε και μεγάλη κρίση. Σκάνδαλα, θαλασσοδάνεια κτλ. Εγώ για παράδειγμα, ήμουν κρατούμενος στην ΕΑΤ με ένα κομμάτι από αυτούς που ήταν με την υπόθεση των κρεάτων, με τον Μπαλόπουλο, από την ηγεσία των χουντικών, που πουλούσε χαλασμένα κρέατα στην κοινωνία.
Να τελειώσω με μια φράση: το σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» δεν το εμπνεύστηκαν οι φοιτητές της εποχής εκείνης. Έρχεται από πολύ παλιά. Ξεκινάει από το Σπάρτακο. Πάει στη Γαλλική Επανάσταση και στο Γαλλικό Μάη του `68, που εμείς επηρεαστήκαμε πάρα πολύ, όπως και από το αντιπολεμικό κίνημα για το Βιετνάμ. Αυτό το σύνθημα λοιπόν ήταν και για το τότε και για το πριν απ` το τότε, και για το τώρα και για το μέλλον. Η πορεία του Πολυτεχνείου εξακολουθεί να γίνεται αυθόρμητα σε όλη την Ελλάδα, όπως και το φοιτητικό κίνημα τότε ήταν αυθόρμητο και αυτόνομο, χωρίς την καθοδήγηση των κομμάτων. Η ιδεολογική σφραγίδα ήταν της αριστεράς, αλλά ξεπέρασε το κίνημα τα κομματικά πλαίσια. Επομένως το σύνθημα αυτό και η διδαχή του Πολυτεχνείου δεν είναι σαν την 28η Οκτωβρίου, που είναι κρατική, πολιτειακή εκδήλωση, αλλά μια γιορτή των νέων για τη φλόγα που δε θέλει να σβήσει.