Τα τρία κομμάτια του συνθήματος «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» έρχονται από πολύ παλιά, από τον Σπάρτακο, και φτάνουν έως τη Γαλλική Επανάσταση. Τράνταξε αυτό το σύνθημα την παθητική στάση μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού. Η χούντα έστειλε τα τανκς και χτύπησε στο ψαχνό, όμως από το Πολυτεχνείο ολοκληρώνεται η απονομιμοποίησή της στον ελληνικό λαό
Του Μάκη Μπαλαούρα*
Η επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου είναι μια γιορτή ανάτασης, μια γιορτή αντίστασης, μια νίκη του αδύνατου. Είναι μια απόδειξη της αισιοδοξίας της βούλησης.
Το Πολυτεχνείο ήταν κορύφωση, ήταν ώριμος καρπός ενός μακρού, επταετούς συλλογικού αγώνα με πολλές κοίτες: Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα. Και με πολλές εκβολές: φοιτητές, μαθητές, εργάτες και αγρότες. Πάνω από όλα, τους νέους και τις νέες.
Το Πολυτεχνείο είναι ένα ιστορικό παράδειγμα για τη θεωρία της πράξης. Από την πρώτη στιγμή της δικτατορίας είχαμε φυλακίσεις και εξορίες χιλιάδων, κυρίως κομμουνιστών – αριστερών, αλλά και δημοκρατών. Υπήρξαν οι πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις και πράξεις: το ΠΑΜ, η «Δημοκρατική Άμυνα», η νεολαία της ΕΔΑ, ο «Ρήγας Φεραίος», η ΚΝΕ, το ΑΕΜ, το ΠΑΚ, το «Κίνημα της 20ής Οκτώβρη», καθώς και άλλες, όπως του Αλέκου Παναγούλη. Όλοι τους έδωσαν σκληρό, αδυσώπητο αγώνα εναντίον του αυταρχισμού, της ωμής βίας, της στέρησης βασικών δικαιωμάτων και ελευθεριών και της διαφθοράς της χούντας.
Οι οιμωγές των βασανισμένων έγιναν μανιφέστα ελευθερίας και ριζοσπαστισμού και φλόγισαν εμάς τους νεότερους. Μέσα από τα παράνομα ραδιόφωνα, Deusche Welle, Λονδίνο, Παρίσι, «Φωνή της Αλήθειας», έρχονταν τα μηνύματα του Μάη του ’68, του αντιπολεμικού κινήματος για το Βιετνάμ, για τον Τσε, για την Άνοιξη της Πράγας. Μαζί προθέτονταν και άλλα μακρύτερα «απελευθερωτικά ποτάμια», όπως το παράδειγμα του ΕΑΜ, το κίνημα για τη δημοκρατική ομαλότητα, το «1-1-4», το 15% για την Παιδεία. Στην πορεία φτιάχτηκε ένα εκρηκτικό αμάλγαμα της σπουδάζουσας νεολαίας με τους διανοούμενους και την τέχνη.
Καταιγιστικές εξελίξεις
Όλα αυτά έφεραν καταιγιστικά γεγονότα:
• το 1971 ήταν η κηδεία του Σεφέρη,
• το 1972 το αίτημα για ελεύθερες εκλογές
• και το 1973 η «Μελέτη των δώδεκα της ΑΣΟΕΕ» που αποτέλεσε τομή για το φοιτητικό κίνημα. Ακολούθησαν αμέσως Ιατρική, Πάντειος, Βιομηχανική.
• Η πρώτη μαζική εκδήλωση σε πανεπιστήμιο ήταν για την παραπομπή των 12 απείθαρχων φοιτητών στο Πειθαρχικό Συμβούλιο της ΑΣΟΕΕ, τον Φεβρουάριο του 1973.
•Η δικτατορία κατέφυγε στη στράτευση των φοιτητών, προσδοκώντας ότι θα αφήσει ακέφαλο το φοιτητικό κίνημα. Όμως μπήκαν μπροστά στον αγώνα οι συντρόφισσές μας και πήραν το κίνημα στα χέρια τους.
• Τελευταίο γεγονός -σταθμός του φοιτητικού κινήματος πριν από την έκρηξη του Νοεμβρίου ήταν η πρώτη κατάληψη του Πολυτεχνείου τον Φεβρουάριο του 1973, η παραπομπή και η δίκη των 11 συλληφθέντων εκεί και στη συνέχεια οι τρεις καταλήψεις της Νομικής. Οι φοιτητές της Νομικής πολιτικοποίησαν περισσότερο: διεκδικούσαν την ελευθερία, τη σε βάθος δημοκρατία, θέτοντας ουσιαστικά ζήτημα ανατροπής του καθεστώτος.
Όλοι οι δρόμοι οδήγησαν, συνεπώς, στο μεγάλο αντιστασιακό άλμα: Η κατάληψη στο Πολυτεχνείο ήταν μία πλήρης ελευθερία, συντροφικότητα, ελπίδα, για έναν καινούργιο, διαφορετικό κόσμο. Το μοντέλο της οργάνωσης στην κατάληψη, με ιατρεία, μαγειρεία και ραδιοφωνικό σταθμό, φανέρωνε ένα ατίθασο, αυτόνομο κίνημα.
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία»
Τα τρία κομμάτια του συνθήματος «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» έρχονται από πολύ παλιά, από τον Σπάρτακο, και φτάνουν έως τη Γαλλική Επανάσταση. Τράνταξε αυτό το σύνθημα την παθητική στάση μεγάλων τμημάτων του ελληνικού λαού. Η χούντα έστειλε τα τανκς και χτύπησε στο ψαχνό, όμως από το Πολυτεχνείο ολοκληρώνεται η απονομιμοποίησή της στον ελληνικό λαό.
Διδάγματα από το Πολυτεχνείο: Το ηθικό, πολιτικό, ιδεολογικό δέσιμο ολοκληρώθηκε με την πλέρια συντροφικότητα. Δόθηκε αγώνας από όλες τις πολιτικές πλευρές, οφείλω να πω, αλλά με ηγεμονεύουσα δύναμη την πληθυντική Αριστερά.
Το Πολυτεχνείο υπήρξε μια ανολοκλήρωτη εξέγερση. Ιδίως τότε καταγράφηκε ως ήττα, όμως ήταν μια εικονική ήττα. Εμπεριείχε αναπτυσσόμενα κύτταρα ανατροπής, σπέρματα νίκης. Έφερε ρήξη στον ισχύοντα μέχρι τότε συσχετισμό των κοινωνικών δυνάμεων. Η επίδρασή του έγινε ιδιαίτερα αισθητή στη Μεταπολίτευση, καθώς επέφερε ρήξη στον αυταρχισμό, στο κράτος έκτακτης ανάγκης των τριών δεκαετιών μετά τον Εμφύλιο, οδήγησε στην εξομάλυνση του ανώμαλου πολιτικού συστήματος που χώριζε τους πολίτες σε μιάσματα και εθνικόφρονες, έβαλε ζητήματα εθνικής ανεξαρτησίας και αποτέλεσε ένα παγκόσμιο παράδειγμα για το πώς ένας λαός γίνεται ξανά ελεύθερος.
Φλογίζει τις καρδιές, κυρίως, της νεολαίας στο σήμερα και στο αύριο…
* Ο Μάκης Μπαλαούρας είναι βουλευτής Ηλείας του ΣΥΡΙΖΑ. Κατά τη διάρκεια της χούντας συνελήφθη και δικάστηκε και βασανίστηκε για την αντιδικτατορική του δράση
** από την «Αυγή»
