Η εκκωφαντική εκλογική νίκη του Τουφάν Ερχιουρμάν στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα με ποσοστό 62,76%, έναντι του Ερσίν Τατάρ, με 35,81%, οφείλεται στο ότι οι Τουρκοκύπριοι, όπως το έχουν δείξει πολλάκις στο παρελθόν με μαζικές κινητοποιήσεις και απεργίες, επιθυμούν διακαώς να βρεθεί λύση όπου όλοι οι πολίτες της Δημοκρατίας της Κύπρου θα αισθάνονται ισότιμοι, χωρίς σύνορα. Είπαν «άι σιχτίρ» σ’ αυτούς που τους έχουν βάλει στο περιθώριο, σε ξένο γι’ αυτούς τρόπο ζωής, στην απόλυτη εξάρτηση και εθνικισμό της «Μητέρας Πατρίδας», καθώς και τα προβλήματα του συρρικνωμένου βιοτικού επιπέδου, γεγονός, πέραν των άλλων, που επιφέρει μεγάλες μεταναστευτικές ροές.
Φωτογραφία: Χρήστος Μπόνης / Eurokinissi
Ο νέος ηγέτης των Τουρκοκυπρίων υποστηρίζει λύση διζωνικής-δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα, στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και των αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόεδρος του Αριστερού Ρεπουμπλικανικού Τουρκικού Κόμματος, όπως ο προοδευτικός Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, δίπλα στον οποίο είχε θητεύσει, φέρνει μηνύματα αισιοδοξίας, εξαιρετικά συγκρατημένης όμως.
Η ελληνοκυπριακή πλευρά βλέπει την εκλογή Ερχιουρμάν με ελπιδοφόρες προοπτικές, αλλά τηρεί στάση αναμονής, παραμένοντας επιφυλακτική. Τα κρίσιμα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν στο επόμενο διάστημα είναι, αφενός, κατά πόσον ο Ερχιουρμάν θα ισορροπήσει έναντι της Τουρκίας και, αφετέρου, αν θα αναδιπλωθεί η Τουρκία από τη λύση δύο κρατών.
Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης στην ανακοίνωσή του επανέλαβε την αποφασιστικότητά του για την επανέναρξη ουσιαστικών διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού από το σημείο που διακόπηκαν το 2017 στο Κραν Μοντανά, αναφέροντας πως «η επικείμενη, διευρυμένη συνάντηση που έχει εξαγγείλει ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ αποτελεί μια κρίσιμη ευκαιρία για επανεκκίνηση της διαδικασίας».
Το ΑΚΕΛ, από την πλευρά του, θεωρεί την εκλογή Ερχιουρμάν παράθυρο ελπίδας για το Κυπριακό.
Η επίλυση του Κυπριακού στο Κραν Μοντανά ήταν λιγότερο περίπλοκη απ’ ό,τι είναι σήμερα, που υπάρχουν πια πολύ περισσότερες δυσκολίες, αφενός λόγω του φιάσκου του Κραν Μοντανά και αφετέρου των σχέσεων Ελλάδας – Τουρκίας που περιπλέκονται, πέραν των γνωστών, όπως ο καθορισμός των ΑΟΖ, αλλά και της διεθνούς κατάστασης.
Ο καιροσκοπισμός Αναστασιάδη
Ύστερα από δεκαετίες συζητήσεων και αποτυχημένων προσπαθειών, το Κυπριακό ήταν στο Κραν Μοντανά, σχεδόν, λυμένο. Στο εδαφικό, συζητιόταν η άμεση επιστροφή της Αμμοχώστου – Μόρφου υπό ελληνοκυπριακή́ διοίκηση. Στις περιοχές υπό εδαφική αναπροσαρμογή, οι ιδιοκτήτες θα είχαν προτεραιότητα ανάκτησης της περιουσίας.
Η κατανομή των εξουσιών σε ομοσπονδιακό επίπεδο ήταν ήδη συμφωνημένη και οι δύο κοινότητες θα διοικούσαν τη δική τους περιοχή. Το σημαντικότερο ήταν πως θα εφαρμοζόταν σε όλη την Κύπρο το κοινοτικό κεκτημένο χωρίς παρεκκλίσεις και διακρίσεις. Τέτοιας ποιότητας λύση (εδάφη–ασφάλεια–κοινοτικό κεκτημένο) δεν προσφέρθηκε ποτέ στην ιστορία των συνομιλίων του Κυπριακού, ενώ ήταν ανοιχτό το ενδεχόμενο ολικής αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων. Δηλαδή, η κατάργηση των Συνθήκων Εγγυήσεως, περιλαμβανομένης και ακύρωσης του δικαιώματος μονομερούς στρατιωτικής επέμβασης και η μείωση των στρατευμάτων στα επίπεδα του ’60, με ανοιχτό το ενδεχόμενο ολικής αποχώρησης ή έστω για μια περίοδο το πολύ 15 χρόνων. Ήταν ένα επίτευγμα, αποτέλεσμα προσπάθειας της ομάδας του γενικού γραμματέα. Η Συνθήκη Εγγυήσεως ήταν ταμπού για την Τουρκία.
Η Τουρκία μπήκε σε αυτή τη διαδικασία επειδή το όφελος από μια συμφωνία στο Κυπριακό ήταν τη δοσμένη στιγμή μεγαλύτερο από το κόστος της μη λύσης.
Ο Αναστασιάδης πήγε στο Κραν Μοντανά με το βλέμμα στην επανεκλογή του. Την παραμονή της αναχώρησής του, αντί να συσκεφθεί με τα κόμματα και συμβούλους για να καθορίσει διαπραγματευτική στρατηγική, συγκάλεσε στο Προεδρικό σύσκεψη για προγραμματισμό της προεκλογικής εκστρατείας, οκτώ ολόκληρους μήνες πριν από τις εκλογές!
Ο Τσαβούσογλου ενημέρωσε τον Γκουτέρες ότι η Τουρκία θα αποδεχόταν κατάργηση της Συνθήκης Εγγυήσεως (την οποία ενεργοποίησε η Τουρκία για να εισβάλει το 1974 στη Κύπρο), εάν υπήρχε ένας συμφωνημένος μηχανισμός για την εφαρμογή της λύσης. Υπάρχει και η Συνθήκη Συμμαχίας, δυνάμει της οποίας εγκαταστάθηκαν το 1960 στο νησί στρατιωτικά αποσπάσματα της Ελλάδας και της Τουρκίας. Η θέση της Τουρκίας στο Κραν Μοντανά, όπως την παρουσίασε ο γ.γ., ήταν πως δεν θα αποδεχόταν ταυτόχρονη κατάργηση των εγγυήσεων και την ολική αποχώρηση των στρατευμάτων. Ωστόσο, θα συζητούσε το ζήτημα των στρατευμάτων και μια πιθανή ρήτρα ολικής αποχώρησης, σε μια νέα διάσκεψη με τη συμμετοχή των πρωθυπουργών Ελλάδας και Τουρκίας.
Αυτό που ήθελαν να πάρουν ως αντάλλαγμα η Τουρκία και οι Τουρκοκύπριοι ήταν η πολιτική ισότητα των δύο κοινοτήτων. Ο Γκουτέρες είχε ήδη υποβάλει στα μέρη γεφυρωτικές προτάσεις για όλα τα ανοιχτά ζητήματα που κωδικοποιήθηκαν ως «πλαίσιο Γκουτέρες». Ο γ.γ. ετοίμασε ένα σχέδιο μηχανισμού εφαρμογής της λύσης που θα αντικαθιστούσε τη Συνθήκη Εγγυήσεως. Θα ήταν ένα όργανο υπό την ευθύνη των Ηνωμένων Εθνών και θα αναφερόταν στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Σύμφωνα με συμμετέχοντες που παρουσίασαν τα γεγονότα, ο Αναστασιάδης αντί να αρπάξει την ευκαιρία της νέας κατάστασης, συναντήθηκε μυστικά με τον Τσαβούσογλου και του πρότεινε τη λύση δύο κρατών (!) στην Κύπρο, για να κυβερνήσει για άλλα πέντε χρόνια τον Νότο…
Μετά τον Τσαβούσογλου, ο γ.γ. συναντήθηκε με τον έλληνα υπουργό Εξωτερικών Ν. Κοτζιά, ο οποίος είχε θέσει το ζήτημα της κατάργησης των εγγυήσεων ψηλά στις προτεραιότητές του. Ο Γκουτέρες είπε στον Κοτζιά ότι η στρατηγική του ήταν να είναι ο Αναστασιάδης συγκαταβατικός στα εσωτερικά θέματα, για να υπάρξει κίνηση της Τουρκίας στο θέμα των εγγυήσεων. Η Τουρκία, του είπε, δεν ήταν έτοιμη να δεχτεί αμέσως αποχώρηση όλων των στρατευμάτων, αλλά δεν το απέκλειε. Γι’ αυτό ήταν απαραίτητο να κλείσουν όλα τα ζητήματα (όπως τα περιγράφει στο «πλαίσιο Γκουτέρες») και το θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων θα παραπεμπόταν σε νέα συνάντηση με τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας και της Τουρκίας, τονίζοντας ότι υπήρχε ευκαιρία να καταργηθούν οι εγγυήσεις.
Ο Κοτζιάς απάντησε στον Γκουτέρες πως αν καταργούνταν οι εγγυήσεις, ο έλληνας πρωθυπουργός θα ήταν ανοιχτός σε μια τέτοια συνάντηση. Παρατήρησε δε πως τα στρατεύματα που, αν θα παρέμεναν θα έπρεπε να ήταν εντός του πλαισίου της Συνθήκης Συμμαχίας, δηλαδή 950 έλληνες και 650 τούρκοι στρατιώτες. Ο Γκουτέρες του απάντησε ότι όλα αυτά θα εξαρτιόνταν από τη στάση του Αναστασιάδη. Η φόρμουλα που συζητείτο ήταν η αντικατάσταση της Συνθήκης Συμμαχίας με ένα Σύμφωνο Φιλίας.
Ο Κοτζιάς συνάντησε τον στενότερο συνεργάτη – διαχειριστή της στρατηγικής του Αναστασιάδη, Νίκο Χριστοδουλίδη (σημερινό πρόεδρο) και του είπε ότι η δική του αποστολή ολοκληρώθηκε με επιτυχία και ότι θα ενημέρωνε τον πρωθυπουργό, που πήρε όμως ως απάντηση να μη βιαστεί να τον δεσμεύσει.
Στη συνάντηση Γκουτέρες – Αναστασιάδη, ο γενικός γραμματέας τον ενημέρωσε ότι υπήρχε δυνατότητα κατάργησης των εγγυήσεων. Όπως ομολόγησε αργότερα ο Νίκος Χριστοδουλίδης, ο οποίος ήταν παρών, μόλις τον άκουσε ο Αναστασιάδης αντέδρασε σπασμωδικά, λέγοντας πως δεν θα αποδεχόταν καμιά συμφωνία που δεν θα περιελάμβανε απόσυρση όλων των στρατευμάτων. Όταν ο γενικός γραμματέας τού υπέδειξε ότι έπρεπε να «καπαρώσει» την κατάργηση των εγγυήσεων και το θέμα των στρατευμάτων θα μπορούσε να λυθεί σε επίπεδο πρωθυπουργών, απάντησε ότι αυτό δεν ήταν δουλειά των πρωθυπουργών, διότι δεν αφορούσε τις χώρες τους. Παράλογο, αφορούσε τις χώρες τους, διότι ήταν μέρη της Συνθήκης Συμμαχίας! Αμέσως μετά τη συνάντησή του με τον γενικό γραμματέα, ο Αναστασιάδης συνάντησε τον Κοτζιά και τον αποθάρρυνε από το να δώσει τη συγκατάθεσή του ο Αλέξης Τσίπρας να μεταβεί στη σύσκεψη.
Το επιχείρημα του Αναστασιάδη ήταν πως η λύση ομοσπονδίας ήταν μάταιη, δεν θα περνούσε από δημοψήφισμα, αν και εκλέχτηκε με δέσμευση για λύση στη βάση της ομοσπονδίας και τώρα προέκρινε τη λύση δύο κρατών!
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μίλησε με τον Άντρο Κυπριανού (γ.γ. ΑΚΕΛ) ζητώντας να προσπαθήσει να πείσει Αναστασιάδη να δεχθεί την αναβάθμιση της διάσκεψης σε επίπεδο πρωθυπουργών. Του είπε ότι ήλθε σε συνεννόηση με τον Ερντογάν να μετάβουν στο Κραν Μοντάνά για να συζητήσουν το θέμα της αποχώρησης των στρατευμάτων.
Ο Τσίπρας στη συνέχεια παρότρυνε τον Αναστασιάδη να αποδεχθεί́ να πάνε οι πρωθυπουργοί́ στο Κραν Μοντανά για να προσπαθήσουν να ξεπεράσουν το αδιέξοδο. Σε κάποια στιγμή́ ο Αναστασιάδης ακούστηκε να του λέγει: «Εσύ στο χωριό σου κι εγώ στο δικό μου»!
Ίσως να ήταν η τελευταία ευκαιρία για την απαλλαγή της Κύπρου από την τουρκική κατοχή, και ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει μερτικό ευθύνης για τη διαιώνισή της.
Παρά τις προσπάθειες και του Α. Τσίπρα πέρασαν τα μικροπολιτικά και εγκληματικά σχέδια του Αναστασιάδη. Όμως η ελληνική κυβέρνηση υπέκυψε στο δόγμα «Η Κύπρος αποφασίζει, η Ελλάδα στηρίζει». Θεωρώ ότι, τουλάχιστον, η τότε ελληνική ηγεσία θα μπορούσε να βρει τρόπους να αποστασιοποιηθεί για να αποδειχθεί η εγκληματική ευθύνη της κυπριακής ηγεσίας, όχι μόνο για να αποσείσει τις ευθύνες, αλλά και να πληροφορηθεί η κοινή γνώμη… Πάντως το αποτέλεσμα είναι ότι έκτοτε η διεθνής κοινότητα καθοδηγείται από μια Έκθεση του ΟΗΕ, η οποία αποενοχοποιεί την κατοχική δύναμη.
Το νέο διεθνές σκηνικό
Τώρα, η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας είναι αναβαθμισμένη και στις ΗΠΑ κυβερνά ο διπολικός και απροσδιόριστος σίφουνας Τραμπ.
Η τελευταία αρνητική επίπτωση ήλθε πρόσφατα μετά την αμερικανική «φόρμουλα», που έγινε πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης για ένα πενταμερές φόρουμ, το οποίο θα συζητήσει, μεταξύ άλλων, την οριοθέτηση ΑΟΖ ανάμεσα σε Ελλάδα, Αίγυπτο, Λιβύη, Τουρκία και Κυπριακή Δημοκρατία. Η Τουρκία, όμως, εκβιάζει τις διαδικασίες επικαλούμενη την, παραμένουσα, Συνθήκη Εγγυήσεως, διεκδικώντας εκ μέρους των Τουρκοκυπρίων τη μισή ΑΟΖ στον Νότο. Έτσι, η άμεση απάντηση της Τουρκίας ήταν να απαιτήσει τη συμμετοχή και του «κράτους» της Βόρειας Κύπρου, πράγμα αδύνατο για την Ελλάδα. Είναι προφανές ότι για την Αθήνα η απουσία της Κύπρου είναι εξαιρετικά προβληματική, ωστόσο στην αμερικανική λογική, το Κυπριακό αποτελεί ένα «αγκάθι» που θα περιέπλεκε την κατάσταση…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου