Του Μάκη Μπαλαούρα*
Με αφορμή τη δημοσίευση της Έκθεσης Συνηγόρου του Πολίτη, υπεισέρχομαι στον πυρήνα του προβλήματος των κατασχέσεων σημειώνοντας καταρχήν, ότι η αρμοδιότητα για την είσπραξη των δημοσίων εσόδων δεν ανήκει στην κυβέρνηση της χώρας. Ανήκει, κατόπιν απαίτησης των δανειστών, σε μια Ανεξάρτητη Αρχή, την ΑΑΔΕ, η οποία δεν υπόκειται σε καμία πολιτική λογοδοσία. Πρωτοφανή πράγματα, όχι μόνο για τα ελληνικά, αλλά και για τα παγκόσμια δεδομένα.
Από το 2001 μέχρι το 2010, χρόνια κατά τα οποία «κυκλοφορούσε πολύ χρήμα» στην Ελλάδα, υπήρξε υποφορολόγηση, φοροαποφυγή, φοροδιαφυγή και αβελτηρία του κράτους στην είσπραξη των οφειλόμενων προς το Δημόσιο και τα ασφαλιστικά Ταμεία, ιδίως από τους πλούσιους, τους διάσημους και τους ισχυρούς. Αποτέλεσμα: αυξήθηκε σε μεγάλο βαθμό ο ιδιωτικός πλούτος συγκεκριμένων ομάδων, συμπιέστηκαν τα δημόσια έσοδα και αυξήθηκε ο εξωτερικός δανεισμός. Μετά ξέσπασε η κρίση …
Φτάσαμε στην πρωτοφανή για καιρό ειρήνης ύφεση του 25%, με δραματική συρρίκνωση των εισοδημάτων. Πολίτες που δεν χρωστούσαν πριν το 2010, βρέθηκαν μετά το 2010 με χρέη προς Δημόσιο και ασφαλιστικά Ταμεία.
Διαπλοκή πολιτικών με επιχειρηματίες
Παράλληλα, τα πρώτα χρόνια του μνημονίου, υπήρξε πλήθος καταγγελιών για παρεμβάσεις πολιτικών προσώπων, προκειμένου να γλιτώνουν φόρους και πρόστιμα διάφοροι ισχυροί επιχειρηματικοί παράγοντες.
Υποθέσεις με οφειλές εκατομμυρίων έπαιρναν πλαστές ενημερότητες και παράλληλα εισέπρατταν δημόσιο χρήμα, ενώ Οικονομικοί Εισαγγελείς παραιτούνταν, καταγγέλλοντας πολιτικές παρεμβάσεις στο έργο τους.
Θυμίζω το «θάψιμο» της λίστας Λαγκάρντ από Παπακωνσταντίνου-Βενιζέλο και την άρνηση παραλαβής της λίστας Μπόγιαρνς από τον Σαμαρά. Παρότι όμως τις οδήγησαν σε παραγραφή, σήμερα αξιοποιούνται, όπως στην προφυλάκιση Παπαντωνίου!
Για όλους αυτούς τους λόγους, οι εκπρόσωποι των δανειστών υιοθέτησαν την άποψη ότι οι έλληνες έχουν λεφτά να πληρώσουν τους φόρους τους, αλλά δεν το κάνουν επειδή η εφορία δεν τους κυνηγάει λόγω πολιτικής παρέμβασης στην είσπραξή τους.
Η ΑΑΔΕ δε λογοδοτεί
Έτσι, επεδίωξαν την απόσπαση του σχεδιασμού και της είσπραξης των εσόδων του κράτους από την κυβέρνηση και τη μετατροπή της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Εσόδων σε Ανεξάρτητη Αρχή, δηλαδή σε έναν τεχνοκρατικό μηχανισμό, που θα «βλέπει» μόνο αριθμούς, χωρίς να λαμβάνει υπόψη του καμία κοινωνική ή παραγωγική ανάγκη.
Η ΑΑΔΕ ωστόσο δεν λειτουργεί εν κενώ, αλλά στο πλαίσιο ενός κράτους και μιας νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, η οποία παρέχει στους πλούσιους και ισχυρούς ενισχυμένα εργαλεία νόμιμης φοροαποφυγής: έτσι καταλήγουμε στο γεγονός, το μεγαλύτερο μέρος της αυστηρότητας της Αρχής ως προς την αύξηση της εισπραξιμότητας των δημοσίων εσόδων να εξαντλείται στην επιβολή αναγκαστικών μέτρων είσπραξης και κατασχέσεων προς τους πλέον αδύναμους οικονομικά οφειλέτες και σε εκείνους, που έως το 2010 δεν χρωστούσαν στο Δημόσιο.
«Η σύσταση της ΑΑΔΕ ήταν κομμάτι του τρίτου μνημονίου, που ψηφίστηκε από τη κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ», θα πει κανείς. Αυτό όμως δεν συνεπάγεται, ούτε ότι εμείς επιδιώξαμε την ίδρυση της Αρχής, ούτε ότι δεν αναγνωρίζουμε τα προβλήματα που ανακύπτουν από τον τρόπο λειτουργίας της.
Το βασικό πρόβλημα με την ΑΑΔΕ είναι ότι, αν και αναλαμβάνει λειτουργίες του πιο στενού πυρήνα του κράτους και εν τέλει υποκαθιστά την κυβέρνηση σε όλες τις λειτουργίες είσπραξης των δημοσίων εσόδων, δεν ελέγχεται και είναι αδύνατον να της καταλογιστεί οποιαδήποτε πολιτική ευθύνη. Με άλλα λόγια, δεν λογοδοτεί, ούτε προς την κυβέρνηση, ούτε προς τους πολίτες.
Διαφορετική αντίληψη για ελέγχους-κατασχέσεις
Η μοναδική λογοδοσία της ΑΑΔΕ γίνεται προς τη Βουλή, για την ακρίβεια προς τη Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων, στην οποία προεδρεύω. Μια φορά το χρόνο, ο διοικητής της ΑΑΔΕ παρουσιάζει στην Επιτροπή τον απολογισμό και απαντά στα ερωτήματά μας. Βουλευτές, όχι μόνο του ΣΥΡΙΖΑ, τόνισαν ότι πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην πάταξη της μεγάλης φοροδιαφυγής, ώστε να αποφευχθούν οι παραγραφές, υπάρχει ωστόσο υστέρηση ως προς τον αριθμό των ελέγχων που διεξάγονται. Παράλληλα, η ΑΑΔΕ επιβάλλει αναγκαστικά μέτρα είσπραξης και κατασχέσεις από τον πρώτο μήνα που οφειλή καθίσταται ληξιπρόθεσμη. Επίσης, η κατανομή των εισπράξεων ως προς την κατηγορία και το μέγεθος των επιτηδευματιών και των επιχειρήσεων (μικρές, μεγάλες, γιατροί, δικηγόροι, λαϊκές αγορές κ.λπ.), έτσι ώστε να αξιολογηθεί η στόχευση των ελέγχων.
Οι στόχοι των αναγκαστικών μέτρων βασίζονται στο πλήθος των ΑΦΜ οφειλετών και δεν εφαρμόζονται εισοδηματικά κριτήρια στην προτεραιοποίηση των δεσμεύσεων, ούτε εφαρμόζονται μέτρα βάσει υπολοίπου οφειλής ή βάσει αναλογίας εισοδήματος οφειλής. Επιπλέον, δεν είναι σαφές, εάν έχουν ληφθεί αναγκαστικά μέτρα εναντίον όλων των μεγαλοοφειλετών, πριν ληφθούν για τους μικροοφειλέτες, ενώ ως προς τον Εξωδικαστικό, έχει διαπιστωθεί ότι, σε αντίθεση με ό,τι ορίζει ο νόμος, δεν πραγματοποιούνται αποδεσμεύσεις λογαριασμών.
Στη μέγγενη και οι αγρότες
Όσον αφορά τέλος τη Βασική Ενίσχυση, ως βουλευτής Ηλείας σημειώνω ότι, αν και αποτελεί εισοδηματική στήριξη προς τους παραγωγούς, για να συνεχίσουν να υπάρχουν, δεν καλύπτεται από Ακατάσχετο. Επομένως, είναι αναγκαίο να θωρακιστεί το «Ακατάσχετο στη Βασική Ενίσχυση», έως ένα ύψος τουλάχιστον, το οποίο θα οριστεί σε σχέση με το μέγεθος και τις ανάγκες της κάθε γεωργικής εκμετάλλευσης.
Είναι αλήθεια, ότι δεν έχει μόνον η ΑΑΔΕ ευθύνη για τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων των πολιτών στο πλαίσιο των κατασχέσεων. Υπάρχει ο ρόλος της κυβέρνησης που νομοθετεί και έχει νομοθετήσει για διάφορα θέματα, θεσπίζοντας π.χ. το ακατάσχετο των προνοιακών επιδομάτων. Ζητούμενο παραμένει ωστόσο η ενίσχυση και ολοκληρωτική προστασία των προνοιακών βοηθημάτων και επιδομάτων και η πρόταση του Συνηγόρου για εισαγωγή ρύθμισης γενικού χαρακτήρα μπορεί να αποτελεί τη λύση.
*Από Ομιλία στην ημερίδα του Συνηγόρου του Πολίτη με θέμα την Έκθεση κατάσχεσης τραπεζικών λογαριασμών, λόγω οφειλών στο Δημόσιο, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών και ως εκπρόσωπος του Προέδρου της Βουλής. Σημειώνω ότι πρωτοβουλίες όπως του Συνηγόρου, που πρωτοστατεί στην προάσπιση των ατομικών- κοινωνικών δικαιωμάτων, πρέπει να αναδεικνύονται και να κεφαλαιοποιούνται από τις αρμόδιες αρχές.
