Του Μάκη Μπαλαούρα
Οι άνεργοι, οι φτωχοί και οι απασχολήσιμοι (όρος που καθιερώθηκε από τον Σημίτη), δηλαδή οι άνθρωποι που δουλεύουν με το μπλοκάκι, με καθεστώς stage –απόκτηση εμπειρίας– του ΟΑΕΔ για λιγότερο από 1 χρόνο και χωρίς ασφάλιση, οι μερικώς απασχολούμενοι και οι ενοικιαζόμενοι, με άλλα λόγια οι εργαζόμενοι με ελαστικές σχέσεις εργασίας, συμπεριλαμβάνονται στο πρεκαριάτο.
Τις προάλλες ανακοινώθηκαν από την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία τα αποτελεσματα της τριμηνιαίας έρευνας Εργατικού Δυναμικού που έγινε στα νοικοκυριά μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2008. Είναι γνωστά τα μεθοδολογικά προβλήματα της έρευνας, που έχουν μεγάλη πολιτική και κοινωνική σημασία. Αναφέρουμε ενδεικτικά δύο από αυτά. Πρώτον, δεν υπολογίζονται στους άνεργους τα άτομα που εργάστηκαν εντελώς περιστασιακά έστω και μια ώρα κατά την εβδομάδα που έγινε η έρευνα. Δεύτερον, δεν περιλαμβάνονται στους άνεργους τα άτομα που λόγω πιθανής απογοήτευσης δεν προέβησαν σε πολύ συγκεκριμένες ενέργειες εξεύρεσης εργασίας κατά την εβδομάδα της έρευνας. Τα άτομα αυτά θεωρούνται από την έρευνα ως μη οικονομικά ενεργά και όχι ως άνεργα. Παρά ταύτα, η παρουσίαση, έστω και αυτών, των στοιχείων από την ΕΣΥΕ μας δείχνει περίτρανα το τι συμβαίνει σήμερα στην ελληνική κοινωνία και κυρίως στους άνεργους νέους.
Νέοι και νέες άνεργοι
Σημειώνουμε ότι, οι γενικές εκτιμήσεις της ΕΣΥΕ, αφορούν την περίοδο πριν ξεσπάσει η οικονομική κρίση. Έτσι προβλέπει ότι το ποσοστό ανεργίας για το 2008 θα ανέλθει στο 7,6%, όμως οι νεότερες εκτιμήσεις της Κομισιόν ανεβάζουν το ποσοστό αυτό στο 9%.
Αν και οι προβλέψεις της Κομισιόν φαίνεται ότι θα είναι πολύ πίσω από την τελική καταγραφή έχει ενδιαφέρον να δούμε τι κρύβεται πίσω από τα (συντηρητικά) στοιχεία της ΕΣΥΕ. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα αναλυτικά στοιχεία για το Σεπτέμβριο του 2008, τα οποία είναι επίσης συντηρητικά, στην ηλικία των νέων μεταξύ 15-24 ετών η ανεργία συνολικά ανέρχεται στο 24,3%, ενώ για τις γυναίκες εκτινάσσεται πάνω από 30%.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η ανάλυση (με στοιχεία 2006) του ποσοστού ανεργίας των νέων κατά εκπαιδευτική βαθμίδα. Έτσι στους απόφοιτους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης το συνολικό ποσοστό ανεργίας ανέρχεται στο 29%, ενώ για τις γυναίκες στο 31%. Για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση τα ποσοστά ανέρχονται στο σύνολο στο 26,6% και για τις γυναίκες στο 37%. Εκεί όμως που τα (συντηρητικά) νούμερα χτυπούν κόκκινο είναι για τους απόφοιτους της πρωτοβάθμιας, όπου το συνολικό ποσοστό ανεργίας βρίσκεται στο 30,5%, αλλά οι μισές γυναίκες (46,1%) βρίσκονται σε καθεστώς – μάλλον μακράς– ανεργίας.
Η αποτίμηση των παραπάνω δραματικών στοιχείων, αφορούν μόνο τους άνεργους νέους.
Από την άλλη υπάρχουν εργαζόμενοι με επισφαλείς συνθήκες εργασίας (μερική απασχόληση, τηλεργασία) που αυξήθηκαν στο 5,6% το 2007 από το 5% που ήταν το 2006. Και εδώ οι γυναίκες κατέχουν τα σκήπτρα. Ενώ στους άνδρες το ποσοστό είναι 2,7%, στις γυναίκες εκτινάσσεται στο 10,1%. Σημειώνουμε, ότι τα 2/3 αυτών αμείβονται κάτω από 500 €.
Τέλος, σ’ αυτούς πρέπει να προστεθούν και οι φτωχοί νέοι έως 17 ετών που αυξήθηκαν από 20% το 2005 στο 23% το 2006. Έτσι εξηγείται η εξέγερση του πρεκαριάτου.
Πρεκάριοι και άλλοι, ίσον έκρηξη
Στα παραπάνω κοινωνιολογικά στοιχεία πρέπει να προστεθούν και πολιτικά, όπως η κρατική καταστολή και ο αυταρχισμός, η απαξίωση της πολιτικής και των συνδικάτων, η ανυπαρξία του κοινωνικού κράτους στην Παιδεία και την Υγεία, οι προκλητικές ρεμούλες και τα σκάνδαλα, καθώς και η περιβαλλοντική κρίση. Είναι προφανές ότι η εξέγερση είναι διαταξική. Είδαμε για πρώτη φορά να καταγράφεται μαζί με τους μαθητές των βορείων προαστίων, η έντονη παρουσία μαθητών από υποβαθμισμένες περιοχές του Πειραιά και των Δήμων γύρω απ’ αυτόν, καθώς και από τη Δυτική Αττική.
Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι, επειδή τα προβλήματα της ανασφάλειας απαντώνται σ’ όλη την Ευρώπη, έχουν δίκιο οι ευρωπαίοι ηγέτες, όπως εκδηλώθηκε με ένταση στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της ΕΕ, να φοβούνται ένα εξεγερτικό ντόμινο από τους πρεκάριους και τους άλλους νέους.
Το τρίτο συμπέρασμα –το οποίο αποτυπώνεται και στις δημοσκοπήσεις– είναι ότι η ελληνική κοινή γνώμη δεν μπορεί παρά να δείχνει συμπάθεια, προς τους εξεγερμένους νέους. Το αβέβαιο μέλλον τους, στο κάτω κάτω, αυτοί το διαμόρφωσαν. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που η γενιά που κυριαρχεί παραδίνει στην επόμενη χειρότερους όρους ζωής. Και αυτό αν δεν το αντιλαμβάνεται η παλιά γενιά, το αντιλαμβάνεται η νέα. Γι΄ αυτό και θέσεις ορισμένων κομμάτων βρίσκουν μικρή απήχηση, όχι μόνο στην κοινωνία αλλά και στους ψηφοφόρους τους. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που δημοσιεύθηκαν, μόνο το 24% των ψηφοφόρων του ΚΚΕ συμφωνούν με τη στάση του απέναντι στις πρόσφατες κινητοποιήσεις. Το κοινωνικό και πολιτικό μείγμα για την Ελλάδα και την Ευρώπη αποκτά εξαιρετικά εύφλεκτα και μάλλον μόνιμα εκρηκτικά χαρακτηριστικά, ιστορικής σημασίας προφανώς.
* Νέος κοινωνιολογικός και πολιτικός όρος που αρχίζει να καθιερώνεται. Πρώτη φορά το συνάντησα στο μαρξιστικό περιοδικό “Eurotopia”, που κυκλοφορούσε και στα ελληνικά ως ένθετο στις εφημερίδες “Αυγή” και “Εποχή”. Το πρώτο συνθετικό του «πρεκαριάτου» προέρχεται από την αγγλική λέξη precarity, που σημαίνει κατάσταση αβέβαια, κατάσταση ανασφαλής, ενώ το δεύτερο συστατικό από το προλεταριάτο.
*Ελευθεροτυπία της 23-12-2008
